Geneza i rozwój instytucji misjonarza migrantów

Historia duszpasterza migrantów nie została dotąd opracowana. W całkowitym mroku pozostaje zagadnienie genezy tego duszpasterza. Wzmianki kanonistów na ten temat odwołują się do świadectw nie wcześniejszych niż z VIII wieku. Wnikliwsze jednak badania pozwalają przesunąć tą cezurę czasową do samych początków Kościoła.

Okres do Soboru Luterańskiego IV

Podstawowa kwestia, która tu należy rozstrzygnąć, brzmi: czy, kiedy i na jakim tle kształtowały się początki duszpasterstwa etnicznego czyli - stosując nowsza terminologię - duszpasterstwa migracyjnego - brak w tym okresie stosownych przepisów prawa powszechnego zmusza do wielokierunkowych poszukiwań w oparciu o źródła biblijne i historyczne, a także - począwszy od wczesnego średniowiecza - o prawodawstwo partykularne.

Okres od Soboru Laterańskiego IV do Trydenckiego

W okresie szczytowego średniowiecza Kościół był jeszcze - mimo dominującego w nim ducha uniwersalizmu - dostatecznie otwarty na pluralizm kultur, czego wyrazem było m.in. duszpasterstwo etniczne. Jego rozwojowi sprzyjała budząca się "gorączka nacjonalistyczna", a jeszcze bardziej ożywiono migracja (kolonizacja, handel, ruch pielgrzymkowy) w Europie oraz próby ekspansji na kontynenty azjatycki i afrykański¹.  Poniższe rozważania dotyczą postaw prawnych duszpasterstwa etnicznego, osoby duszpasterza i form jego pracy duszpasterskiej.

Okres od Soboru Trydenckiego do Watykańskiego II

W tym okresie w Kościele dominowała tendencja uniformistyczna. W odróżnieniu od wspólnot niekatolickich, które zamykały się w swych partykularyzmach, Kościół akcentował swą uniwersalna jedność: doktrynalną, prawną, liturgiczną i językową.¹ 

Sobór Watykański II i prawodawstwo posoborowe

Do Soboru Watykańskiego II instytucja misjonarza była prawnie zharmonizowana z duszpasterstwem zwyczajnym, ale faktycznie funkcjo­nowała jakby na uboczu zwyczajnych struktur duszpasterskich. Od Soboru zaczął się nowy okres jej rozwoju, o czym zadecydowały dwa czynniki: zmieniony charakter współczesnej migracji i zapoczątkowana przez tenże Sobór odnowo Kościoła.